بسیار سفرباید تا پخته شود خامی
أَفَلَمْ یَسِیرُوا فِی الْأَرْضِ فَتَکُونَ لَهُمْ قُلُوبٌ یَعْقِلُونَ بِهَا ...آیا در زمین گردش نکرده اند تا دل هایى داشته باشند که با آن بیندیشند.. . .»{الحج/46}
در قرآن کریم آیات بسیاری دیده می شود که برسیر و سفر تاکید دارد.
به چند نمونه از این آیات توجه کنید:
قُلْ سِیرُواْ فِی الأَرْضِ ثُمَّ انظُرُواْ کَیْفَ کَانَ عَاقِبَةُ الْمُکَذِّبِینَ {الأنعام/11}
أَفَلَمْ یَسِیرُواْ فِی الأَرْضِ فَیَنظُرُواْ کَیْفَ کَانَ عَاقِبَةُ الَّذِینَ مِن قَبْلِهِمْ وَلَدَارُ الآخِرَةِ خَیْرٌ لِّلَّذِینَ اتَّقَواْ أَفَلاَ تَعْقِلُونَ {یوسف/109}
قُلْ سِیرُوا فِی الْأَرْضِ فَانظُرُوا کَیْفَ کَانَ عَاقِبَةُ الْمُجْرِمِینَ {النمل/69}
قُلْ سِیرُواْ فِی الأَرْضِ ثُمَّ انظُرُواْ کَیْفَ کَانَ عَاقِبَةُ الْمُکَذِّبِینَ {الأنعام/11}
باتوجه به این که قرآن کتاب هدایت است، می توان گفت تاکید برسیر و سفر و گردش گری بیشتر جنبه تربیتی داشته و موجب درس گرفتن و پند و اندرز از پیشینیان می شود (1) نکاتی که از این آیات می توان استفاده کرد عبارتند از:
1 . مطالعه تاریخ گذشتگان براى هر قومى اهمیت حیاتى دارد .
تاریخ ، خصوصیات اخلاقى و کارهاى نیک و بد گذشتگان را براى ما بازگو مى کند و علل سقوط و سعادت ، کامیابى و ناکامى جامعه ها را نشان مى دهد . امّا طبیعی است که دیدن اسناد زنده ـ کاخ هاى ستمگران ، بناهاى شگفت انگیز ، آثار تمدن گذشتگان و.. . . ـ به مراتب بهتر از خواندن تاریخ مدون است ; زیرا هنگامى که در برابر آثار گذشتگان قرار مى گیریم گویا آن ها جان مى گیرند و با ما سخن مى گویند; اثرى که این دیدنِ توأم با تفکر در بیدارى روح و جان ما دارد با هیچ چیز دیگر برابرى نمى کند .
2 . عبرت گرفتن از زندگى دیگران مهمتر بوده و ارزشش از تجربه های شخصی بیشتر است ; چون در تجربه شخصى انسان باید زیان هایى متحمل شود تا مسائلى بیاموزد; ولى با استفاده از تجارب دیگران ـ که بهترین راه آن سفر است ـ انسان بى آن که متحمل زیانى شود ، توشه گرانبهایى مى اندوزد .
3 . مسلمانان ، با سیر و گردش در دنیا ، مى توانند نیازمندى هاى زمان را درک کنند و خود را از تنگناى محیط محدود فکرى به در آورند و تحول و جنبشى در عالم اسلام و مسلمین پدید بیاورند .
4 . مسافرت موجب سلامتی و تندرستی جسم و روح انسان مى شود; و از این طریق مى توان با خرید و فروش و مبادله اجناس در شهرها منابع اقتصادى هم به دست آورد . حضرت رسول اکرم (ص ) مى فرمایند: «سافروا تصّحوا و تغنموا» که غنیمت شامل غنیمت مادى ، معنوى و فرهنگى مى شود .(2)
5. انسان در سفر با اقوام و آداب و سنت هاى دیگران آشنا شده ، از تجربه هاى آنان بهره گرفته و به کردار و آثار و عواقب آن مى اندیشد . در سیر و سفر علاوه بر آگاهى از داستان هاى گذشتگان ، ویرانى قصرها و آبادى هاى را که بر اثر اعمال زشت صاحبان آن ها ، زیر ضربات عذاب الهى در هم کوبیده شده اند ، مشاهده کرده و درسى زنده و محسوس مى گیرد .
پاورقی ها:
1 . تفسیر نمونه ، آیة الله مکارم شیرازى و دیگران ، ج 3 ، ص 103 ، دارالکتب الاسلامیة
2 . تفسیر نمونه ، آیة الله مکارم شیرازى و دیگران ، ج 16 ، ص 458 .
